De overheid neemt vaak beslissingen waar ondernemers en/of bewoners door worden gedupeerd. Soms (niet altijd!) is dat niet te vermijden. De beslissing, bijvoorbeeld, om de fly-over bij het 24 Oktoberplein aan te leggen heeft woningen in de directe omgeving fors in waarde doen dalen. Dat geeft eigenaren van woningen langs de Pijperlaan en de Brucknerlaan (waarvan de achtertuinen liggen langs de M. L. Kinglaan) recht op planschade. Recht op planschade bestaat als schade is ontstaan als gevolg van planologische beslissingen. De gemeente moet de woningbezitters compenseren voor de waardedaling van hun woningen die het gevolg is van de fly-over.

Schade kan ook het gevolg zijn van verkeersbesluiten of van werkzaamheden. De winkels langs het Vredenburg hebben al jaren te maken met verminderde omzet, omdat fiets- en voetgangersroute's zijn omgelegd en de halte voor bussen is opgeheven. De gemeente besloot vorig jaar om een knip aan te brengen op de Croeselaan en is voornemens dat ook te doen tussen de Oudenoord en de Weerdsingel. Zo'n knip heeft ingrijpende gevolgen: verminderde bereikbaarheid, veel omrijden en overlast op wegen waarover het verkeer gaat omrijden. Als schade niet het gevolg is van planologische beslissingen is nadeelcompensatie aan de orde. De winkeliers langs het Vredenburg zijn een goed voorbeeld van ondernemers die er recht op hebben gecompenseerd te worden.

Je zou je ook kunnen afvragen of winkeliers in de binnenstad e.o. recht hebben op nadeelcompensatie doordat de gemeente er aan meewerkt Hoog Catharijne te verdubbelen en van veel extra parkeerplaatsen te voorzien. Dat gaat uiteraard ten koste van hun omzet. Er werd vijftien jaar geleden al door het MKB geklaagd over structurele overbewinkeling. Als je daar als gemeente dan nog een paar scheppen bovenop doet, draag je belangrijk bij aan het omzetverlies van zelfstandige winkeliers. Het zou de moeite waard zijn de gemeente voor dat omzetverlies aansprakelijk te stellen en nadeelcompensatie te eisen.

Het recht op planschade en nadeelcompensatie is gebaseerd op de opvatting dat de nadelige gevolgen van beslissingen en werkzaamheden van de overheid niet op enkelingen moeten worden afgewenteld, die toevallig daar wonen of hun bedrijf hebben waar werkzaamheden worden uitgevoerd en maatregelen genomen worden, maar vergoed moeten worden door de overheid. Dat kan door het nadeel dat die enkelingen lijden te compenseren. Bewoners of ondernemers die gedupeerd zijn door besluiten of activiteiten van de overheid kunnen een verzoek doen bij de gemeente om planschade of nadeelcompensatie.

De praktijk is dat er maar weinig verzoeken om planschade en/of nadeelcompensatie worden gedaan. Of wél mensen zijn niet bekend met de mogelijkheid daarvan of ze zien erg tegen de procedure op of ze verwachten er weinig van. Allemaal best begrijpelijk, maar met een beetje juridische hulp valt het best mee. Het beste is een jurist te zoeken (hoeft geen advocaat te zijn) die bereid is de procedure voor zijn rekening te nemen op basis van no cure no pay. Spreek bijvoorbeeld af dat hem pakweg 10-15 % van het toegekende bedrag toekomt. Zonder kennis van de wetgeving en de jurisprudentie kan men er beter niet zelf aan beginnen.

Een belangrijk argument om planschade en/of nadeelcompensatie te willen hebben is dat de overheid er bij maken van plannen en het uitvoeren van werkzaamheden nauwelijks rekening mee houdt dat bewoners en ondernemers daar schade door kunnen ondervinden. Voor ingrijpende plannen als de fly-over 24 Oktoberplein, het afschaffen van de op- en afritten van de Vleutenseweg op de A2, het verplaatsen van de OV-terminal, de werkzaamheden aan de Catharijnebaan, de invoering van de milieuzone voor personen- en bestelwagens worden door de gemeente Utrecht niet eens maatschappelijke kost- en baatanalyse's gemaakt. Ten onrechte.

Als meer bewoners en ondernemers planschade en/of nadeelcompensatie zouden vragen, zou de gemeente misschien leren rekening te houden met bewoners en ondernemers die mogelijk nadelige gevolgen ondervinden door gemeentelijke plannen en werkzaamheden. Kortom, het is ook in het algemeen belang om voor planschade en/of nadeelcompensatie te gaan.


Kees van Oosten